Η βιταμίνη D είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος υγείας για όλες τις ηλικίες. Είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη η οποία συνθέτεται στον οργανισμό κυρίως μέσω της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου στο δέρμα μας αλλά προσλαμβάνεται και από την κατανάλωση ορισμένων τροφών με κύριο ρόλο την σωστή ανάπτυξη των οστών μας και την προαγωγή της υγείας του σκελετού μας Τα τελευταία όμως χρόνια πλήθος επιστημονικών μελετών υπογραμμίζουν το σημαντικότατο ρόλο της βιταμίνης D στη συνολική υγεία του οργανισμού καθώς έχει καταγραφεί πως βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, στον έλεγχο του σακχάρου αλλά και στην πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων όπως διαφόρων μορφών καρκίνου, σκλήρυνσης κατά πλάκας, ψυχιατρικών νόσων, υπέρτασης καθώς και άλλων ασθενειών.
Από ποιες πηγές προσλαμβάνουμε Βιταμίνη D; O οργανισμός προσλαμβάνει τη βιταμίνη D κυρίως μέσω της σύνθεσής της στο δέρμα μας με την επίδραση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Ο χρόνος έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία που απαιτείται για τη σύνθεση των απαραίτητων ποσών βιταμίνης D εξαρτάται από την ηλικία, το χρώμα του δέρματος και από τα υποκείμενα προβλήματα υγείας. Η άλλη λιγότερο σημαντική πηγή βιταμίνης D είναι η πρόσληψη μέσω των τροφών. Λίγες τροφές είναι πλούσιες σε βιταμίνη D και αυτές είναι ορισμένα «λιπαρά» ψάρια (όπως ο σολομός, το σκουμπρί, ο τόνος, ο μπακαλιάρος, η πέστροφα, οι σαρδέλες), το μουρουνέλαιο, τα αυγά και το βοδινό συκώτι.
Ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο από έλλειψη βιταμίνης D;
Γιατί είναι συχνή η έλλειψη βιταμίνης D στη χώρα μας;
Άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έλλειψης βιταμίνης D είναι:
Α) Άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα καθώς η μελανίνη δρα σαν φίλτρο στην απορρόφηση της UVB ακτινοβολίας (υπεριώδης Β ακτινοβολία)
Β) Άτομα με μικρή ή μηδενική έκθεση στον ήλιο όπως
- Ηλικιωμένοι με πολλαπλά προβλήματα υγείας που παραμένουν κλινήρεις ή περιορισμένοι στην κατοικία τους
- Άτομα που καλύπτουν πλήρως το δέρμα τους με ρούχα λόγω θρησκευτικών ή πολιτιστικών πεποιθήσεων (π.χ μοναχές)
- Άτομα που εσκεμμένα αποφεύγουν την έκθεση στον ήλιο λόγω αισθητικής ή θεμάτων υγείας
- Άτομα με επαγγέλματα με μικρή έκθεση στον ήλιο (υπάλληλοι γραφείου, νυχτοφύλακες)
Γ) Άτομα με ιατρικές καταστάσεις που προδιαθέτουν σε έλλειψη βιταμίνης D όπως:
- Παχυσαρκία
- Χρόνια νεφρική νόσος
- Ηπατική ανεπάρκεια
- Χρήση φαρμάκων που αυξάνουν την κατανάλωση βιταμίνης D (π.χ αντισπασμωδικά)
- Παθολογικές καταστάσεις του γαστρεντερικού συστήματος, είτε λόγω νοσημάτων (όπως η κοιλιοκάκη, η νόσος Crohn, η κυστική ίνωση) είτε λόγω χειρουργικών επεμβάσεων που αφαιρούν ή παρακάμπτουν τμήματα του στομάχου ή του εντέρου (π.χ γαστρικό bypass)
Φαίνεται παράδοξο αλλά στην ηλιόλουστη χώρα μας όπως και σε άλλες Μεσογειακές χώρες τα επίπεδα βιταμίνης D είναι συχνά πολύ χαμηλότερα από τα φυσιολογικά, και η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συνηθέστερη από τις βορειότερες χώρες. Πρόσφατη μελέτη στον Ελληνικό πληθυσμό ανέδειξε πως το 57,7% έχει έλλειψη βιταμίνης D.
Οι κυριότερες αιτίες που εξηγούν αυτό το φαινόμενο είναι: 1. Το γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας δεν επιτρέπει την επαρκή σύνθεση βιταμίνης D ιδίως τους χειμερινούς μήνες
2. Ο πληθυσμός έχει περιορίσει σημαντικότατα την έκθεση στον ήλιο, φαινόμενο που στη διεθνή βιβλιογραφία περιγράφεται ως heliophobia (ηλιοφοβία)
3. Οι κάτοικοι των βορειότερων χωρών της Ευρώπης καταναλίσκουν μεγαλύτερες ποσότητες πλούσιων σε λίπος ψαριών (σολομός)
Ποιά προβλήματα υγείας μπορεί να προκαλέσει η έλλειψη βιταμίνης D; Οι σοβαρότερες επιπλοκές της έλλειψης βιταμίνης D είναι:
- χαμηλά επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα
- η εγκατάσταση ραχίτιδας στα παιδιά μια πάθηση που οδηγεί σε παραμόρφωση των οστών και καθυστέρηση της ανάπτυξης
- η ανάπτυξη οστεομαλακίας (διαταραχή που οδηγεί σε λέπτυνση των οστών) και οστεοπόρωσης στους ενήλικες
- αυξημένη συχνότητα πτώσεων και συνοδών καταγμάτων.
Αν και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να εδραιώσουν τη γνώση μας η έλλειψη βιταμίνης D έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο:
- σκλήρυνσης κατά πλάκας
- σακχαρώδη διαβήτη (τόσο τύπου 1 όσο και τύπου 2)
- διαφόρων μορφών καρκίνου (ειδικά του εντέρου)
- καρδιακής νόσου
- ψυχιατρικών νόσων
- αυτοάνοσων νοσημάτων
Όσον αφορά τη συμτωματολογία της έλλειψης βιταμίνης D δεν υπάρχουν ξεκάθαρα και ειδικά ενοχλήματα ενώ αρκετοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί ακόμα και σε σημαντική έλλειψη. Τα συνηθέστερα συμπτώματα που περιγράφονται είναι κόπωση, γενικευμένη μυϊκή αδυναμία, κράμπες, πόνος στις αρθρώσεις, αδυναμία συγκέντρωσης, κεφαλαλγίες.
Πώς γίνεται η διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης D; Τα επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό μας μετρώνται με μια αιματολογική εξέταση που λέγεται 25-υδρόξυ βιταμίνη D ή 25 (OH) D3 • τιμές 25 (OH) D3>30 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές • τιμές 25 (OH) D3 20-30 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές ανεπάρκειας της βιταμίνης D • τιμές 25 (OH) D3<20 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές έλλειψης της βιταμίνης D
Πως μπορούμε να προλάβουμε την έλλειψη βιταμίνης D; Η ποσότητα βιταμίνης D που απαιτείται για να διατηρείται η βιταμίνη D σε φυσιολογικά επίπεδα εξαρτάται από τη διατροφή κάθε ατόμου, την έκθεση στον ήλιο, το χρώμα του δέρματος και τις υποκείμενες νόσους. Η γενική σύσταση είναι οι ενήλικες να προσλαμβάνουν 800 IU (International Units) βιταμίνης D ημερησίως για τη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων βιταμίνης D (αν και οι ηλικιωμένοι πιθανώς να χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις) και να καταναλώνουν ψάρια δύο φορές την εβδομάδα. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία συνιστά τη χορήγηση βιταμίνης D σε όλα τα βρέφη που θηλάζουν τους πρώτους έξι μήνες της ζωής, και τη χορήγηση 400 IU βιταμίνης D σε όλα τα παιδιά και εφήβους που δεν καταναλώνουν τουλάχιστον 1000 ml γάλακτος την ημέρα (καθώς τα 100 ml γάλακτος περιέχουν περίπου 40 IU βιταμίνης D)
Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την έλλειψη βιταμίνης D; Υπάρχουν διαφορετικές μορφές βιταμίνης D στα χορηγούμενα φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα ή συμπληρώματα διατροφής. Οι κυριότερες μορφές συμπληρωμάτων βιταμίνης D είναι η εργοκαλσιφερόλη (βιταμίνη D2) και η χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3). Συνιστάται η χορήγηση βιταμίνη D3 καθώς η χοληκαλσιφερόλη αποτελεί τη φυσική μορφή και έχει τη δυνατότητα να ανεβάσει τα επίπεδα της ολικής βιταμίνης D αποτελεσματικότερα. Η συνιστώμενη δόση βιταμίνης D εξαρτάται από το βαθμό ανεπάρκειας ή έλλειψής της. Η θεραπεία υποκατάστασης της βιταμίνης D είναι πολύ ασφαλής και συνήθως δεν παρατηρούνται προβλήματα από τη χορήγηση της. Η βιταμίνη D3 διατίθεται σε δισκία, κάψουλες, σταγόνες με πολύ καλά αποτελέσματα ενώ πρόσφατα και στη χώρα μας κυκλοφορεί και σε μορφή spray. H τελευταία μορφή χορήγησης συνδυάζει την πολύ εύληπτη μορφή και την μέγιστη απορρόφηση.
